Open Access

OPEN ACCESS (pol. otwarty dostęp) - oznacza wolny, powszechny, trwały i natychmiastowy dostęp dla każdego użytkownika sieci do cyfrowych form zapisu danych i treści naukowych oraz edukacyjnych.

Ruch naukowy Open Access rozwija się od lat 90. i działa na rzecz budowy nowego otwartego modelu komunikacji naukowej. Dystrybucja wiedzy w tym modelu to otwarte repozytoria, blogi naukowe, e-laboratoria, otwarte czasopisma. Genezą ruchu Open Access są obecne realia, w których badania naukowe finansowane są z pieniędzy publicznych, podczas gdy autorskie prawa majątkowe po opublikowaniu wyników badań nie należą do ich twórców lecz przechodzą na wydawców. Głównymi klientami wydawnictw są biblioteki, które również pieniądze na zakup otrzymują z funduszy publicznych. Prywatne wydawnictwa rozkwitają kosztem publicznych wydatków na rozwój wiedzy i nauki oraz działalności edukacyjnej.

Dwa główne modele ruchu Open Access:

Repozytoria – tzw. zielona droga (green road). Archiwizacja kopii własnej pracy w otwartych archiwach. Obecnie wszystkie repozytoria można wyszukiwać na portalu Open DOAR (Directory of Open Access Repositories) www.opendoar.org. Można wyróżnić dwa rodzaje repozytoriów:

  • repozytoria instytucjonalne – np. uniwersyteckie, gromadzą artykuły, dysertacje naukowy, wykłady i inne materiały zarchiwizowane przez swoich pracowników
  • repozytoria dziedzinowe – np. ELIS, gromadzą materiały dotyczące jednej dziedziny.

Czasopisma otwarte – tzw. złota droga (gold road). Publikowanie artykułów w naukowych, recenzowanych czasopismach z otwartym dostępem. Koszty publikacji ponosi autor lub instytucja finansująca jego badania. DOAJ (Directory of Open Access Journals) to portal, na którym można znaleźć wszystkie otwarte czasopisma: www.doaj.org/doaj

Ponadto istnieje wiele innych, ważnych dla nauki i edukacji zasobów, zaliczanych do otwartych:

Twórcy nie zrzekają się swoich praw autorskich. Publikowanie treści wiąże się z wolnymi licencjami np. Creative Commons.

Publikując swoje prace w Open Access zyskujesz:

  • wzrost widoczności
  • szybkie upowszechnienie
  • wzrost cytowani
  • nawiązywanie kontaktów
  • bezpłatną promocję

Chcesz, aby Twoja praca była dostępna w Open Access?

  • publikuj w recenzowanych czasopismach z listy DOAJ,
  • wykorzystaj krajową licencję Springer Open Choice,
  • publikacje związane z dziedzictwem kulturowym czy historią nauki możesz umieścić w wybranych Biblioteckach Cyfrowych.

Politykę otwartości swojego wydawcy możesz sprawdzić w serwisie Sherpa RoMEO.

Otwarty mandat - wymóg, aby publikacje prezentujące wyniki badań finansowanych ze środków publicznych były bezpłatnie dostępne w sieci Internet. Otwarte mandaty przyjęło wiele naukowych instytucji na świecie, wg serwisu ROARMAP ponad 300. W Polsce otwarty mandat wprowadziły 2 instytucje.

Open Access Week (Tydzień Otwartego Dostępu) jest międzynarodowym wydarzeniem obchodzonym od 2006 r., które promuje tę formę udostępniania informacji w sieci, jego celem jest uświadamianie naukowcom, jakie korzyści płyną z powszechnego dostępu do treści naukowych.

Bibliografia:

Pomocne linki:
WYSZUKIWARKI ZASOBÓW OA
GLOBAL OPEN ACCESS PORTAL
OPEN ACCESS DIRECTORY
OPEN ACCESS MAP
REPOSITORY 66 wizualizacja danych z ROAR i OpenDOAR w formie mapy świata.
KOALICJA OTWARTEJ EDUKACJI
OPEN ACCESS (EBIB)
OTWARTA NAUKA
PRZEWODNIK PO OTWARTEJ NAUCE